اهمیت سبزیجات و صیفی‌جات
در یک تعریف کلی تمام محصولات کشاورزی و باغی به جز محصولات درختی و غلات را سبزیجات می‌گویند. در واقع سبزیجات انواعی از گیاهان علفی بوده که بخش‌های مختلف آن‌ها نظیر ساقه، برگ، ریشه، غنچه، پیاز، میوه، غده و یا دانه آن به شکل خام، پخته، پودر، کنسروی و یا یخ‌زده مورد مصرف انسان‌ها قرار می‌گیرد. نکته مهم این‌که در سبزیجات گیاهانی هستند که در موقع مصرف هیچ نوع تغییری در اندام آن‌ها صورت نمی‌پذیرد. بنابراین چغندرقند و یا دانه‌های روغنی جز سبزیجات نمی‌توانند باشند.
خواص خوراکی و ارزش غذایی بالای سبزیجات و صیفی‌جات به همراه سود سرشار اقتصادی، سبب شده که انسان‌ها دست به تولید انبوه انواع آن بزنند. این عمل که به سبزی‌کاری معروف است، اهمیت فراوانی در بخش‌های مختلف اعم از مصرف‌کننده، کشاورز و حتی دولتمردان دارد که در ادامه به بررسی بیشتر این موضوع می‌پردازیم.
نقش سبزیجات و صیفی‌جات در تغذیه انسان
خواص و ارزش غذایی سبزیجات بسیار بالا است تا جایی که این گروه از مواد غذایی را می‌توان جز دسته غذاهای اصلی محسوب کرد.
نبود سبزیجات و صیفی‌جات در برنامه غذایی روزانه افراد در سنین مختلف عوارض فراوانی دارد که سوءهاضمه، کمبود ویتامین و مواد معدنی مختلف از جمله مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌آیند.
در واقع عدم مصرف سبزیجات و صیفی‌جات باعث نبود و یا کاهش عناصر مورد نیاز بدن خواهد شد که مشکلات و بیماری‌های فراوانی را به دنبال خواهد داشت.
یکی دیگر از خواص فراوان سبزیجات خاصیت طعم‌دهندگی و ایجاد رایحه دلپذیر در انواع غذاها، سالادها و دیگر خوردنی‌ها است.
همچنین از فیبر فراوان موجود در سبزیجات نمی‌توان غافل بود. این ماده در بدن انسان علاوه بر کمک به هضم غذا و گوارش مطلوب‌تر، احساس سیری به انسان می‌دهد که این امر باعث کمتر خوردن غذا و کاهش وزن خواهد شد.
ارزش غذایی انواع سبزیجات و صیفی‌جات
ارزش غذایی انواع سبزیجات و صیفیجاتمقادیر و نوع مواد معدنی در انواع سبزیجات و صیفی‌جات با یکدیگر تفاوت دارد. به طور مثال در سبزی‌هایی نظیر گشنیز، شلغم، گوجه‌فرنگی، کاه و یا نخودفرنگی می‌توان مقادیر زیاد کلسیم را مشاهده نمود. در مقابل سبزیجاتی دیگر مانند هویج، اسفناج، گل‌کلم، خیار، گوجه‌فرنگی و یا کاهو حاوی فسفر بیشتری هستند.
آهن به مقدار بالا را می‌توان در نعناع، گشنیز و یا اسفناج جستجو کرد.
همچنین سبزیجاتی مثل جعفری، سیر، قارچ، کرفس، اسفناج و سیب‌زمینی حاوی پتاسیم فراوانی هستند.
ویتامین‌های مختلفی نیز در انواع سبزیجات و صیفی‌جات وجود دارد. در این میان اسفناج، فلفل سبز، هویج، گشنیز، کدوتنبل و گوجه‌فرنگی دارای ویتامین A فراوان هستند.
ویتامین C سبزیجاتی نظیر ترب، کاهو، تربچه، تره‌فرنگی، فلفل، چغندر لبویی و نخودفرنگی به مقدار زیادی وجود دارد. همچنین ویتامین E را می‌توان در کاهو و اسفناج به طور فراوان مشاهده نمود.
علاوه بر ویتامین و مواد معدنی، سبزیجات و صیفی‌جات حاوی مواد غذایی ضروری دیگری نیز هستند. به طور مثال سیب‌زمینی، نخودفرنگی و لوبیا پروتئین و هیدرات‌کربن قابل‌ملاحظه‌ای دارند.
نکته مهمی که در مصرف سبزیجات باید رعایت کرد نحوه پخت آن‌ها است. چراکه در اثر پخت زیاد مقدار زیادی از ویتامین‌ها و مواد غذایی سبزیجات از بین خواهد رفت و در واقع ارزش آن‌ها کم می‌شود.
پرورش سبزیجات و صیفی‌جات در دنیا
قبل از هر چیز باید گفت که سبزی‌کاری با کشاورزی تا حدودی با هم فرق دارند. در واقع تفاوت اصلی سبزی‌کاری با زراعت را می‌توان در این دانست که در سبزی‌کاری پیش از آن‌که اندام‌های گیاه رشد کامل خود را داشته باشند، برداشت صورت می‌گیرد. اما در کشاورزی، برداشت پس از رشد کامل گیاه انجام می‌پذیرد.
در حال حاضر ۱۰۰۰ نوع سبزی خوراکی شناخته شده که ۳۵۰ نوع آن در ۶۰ میلیون هکتار اراضی کشاورزی سراسر دنیا کشت می‌شود و سالانه حدود یک میلیارد تن سبزی و صیفی تولید می‌گردد.
در این بین کشورهای چین، آسیای مرکزی، ایران، هندوستان، مناطق مدیترانه‌ای، مکزیک، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی به عنوان مراکز عمده پرورش سبزی در جهان به شمار می‌آیند.
اهمیت اقتصادی سبزیجات و صیفی‌جات
تنوع بالا، مدت زمان رشد به نسبت کوتاه و وجود بازار همیشگی برای فروش از جمله مهم‌ترین دلایلی هستند که کشاورزان به سوی پرورش سبزیجات و صیفی‌جات می‌روند. به عبارت دیگر از آن‌جایی که خریدار این محصولات همه مردم هستند، بازار آن همیشه وجود داشته و به راحتی هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور فروخته می‌شوند.
همچنین سبزیجات و صیفی‌جات را می‌توان در هر جایی با هر متراژی از محیط‌های کوچک نظیر باغچه‌ها و حتی گلدان‌ها گرفته تا مزارع چند هکتاری کاشت. بنابراین افراد با سرمایه کم هم می‌توانند اقدام به پرورش سبزیجات و صیفی‌جات کرده و درآمدزایی نمایند.
از طرفی دیگر، انواع سبزیجات و صیفی‌جات قابلیت رشد در شرایط آب‌وهوایی مختلف و تمام فصول سال را نیز دارند. بنابراین می‌توان برخلاف بیشتر محصولات زراعی، در طول سال چند بار کشت کرده و به سود بیشتری دست پیدا کرد.
جایگاه پرورش سبزیجات و صیفی‌جات در ایران
کشور ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و نیز جز صادرکنندگان بزرگ سبزیجات و صیفی‌جات در خاورمیانه محسوب می‌شود.
برخورداری از آب‌وهوای متنوع در مناطق مختلف، ایران را به پنجمین کشور تولید کننده سبزی و صیفی تبدیل کرده است؛ طوری‌که از ۸۰۰ هزار هکتار اراضی زیر کشت سبزی و صیفی در کشور سالانه ۲۵ میلیون تن برداشت می‌شود.
به عبارتی دیگر شرایط مطلوب سبزی‌کاری در ایران سبب شده که علاوه بر تأمین نیاز کشور در تمام فصول و کاهش واردات، امکان صادرات انواع محصولات سبزیجات و صیفی‌جات به کشورهای دیگر به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز فراهم گردد.
تنوع بالای سبزیجات و صیفی‌جات و نیز وجود کشت‌های مختلف باعث شده که بتوان سالی ۴ بار برنامه کشت داشت.
راهکارهای افزایش تولید سبزیجات و صیفی‌جات
ارزش غذایی بالا و اهمیت اقتصادی ویژه پرورش سبزیجات و صیفی‌جات در کشور سبب شد تا سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های زیادی در جهت افزایش تولید این محصولات در سال‌های اخیر از سوی وزارت کشاورزی انجام گیرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
– کاهش یا ثبات سطح زیر کشت
– افزایش تولید از طرق اعمال افزایش عملکرد در واحد سطح با تغذیه مناسب و مبارزه با عوامل فسادزا
– توسعه کشت نشایی
– توسعه روش‌های جدید آبیاری
– توسعه کشاورزی حفاظتی از طریق نگهداری بقایا، شخم کم و تناوب و افزایش کربن آلی خاک
– توسعه سطوح زیر کشت گلخانه‌ای با هدف کاهش مصرف آب و تولید محصولات ارزشمند در خارج از فصل
