روش های شناسایی زالوی طبی و غیر طبی
اغلب مردم در مورد انواع زالوهای موجود در طبیعت اطلاعاتی ندارند و تصور می کنند تمامی آنها برای مصارف پزشکی قابل استفاده هستند. اما واقعیت این است که تنها درصد کمی از آنها به عنوان زالوی طبی شناخته می شوند. تحقیقات نشان می دهد تاکنون ۶۰۰ تا ۷۰۰ نوع زالو در سراسر دنیا شناسایی شده است که فقط ۵۰ نوع از آنها از خون پستانداران تغذیه می کنند که در بین آنها نیز حدود ۱۰ الی ۱۵ عدد کاربرد پزشکی و طبی دارند. در کشور ما نیز اکثر درمان ها با استفاده از سه نوع زالو به نام های هیرودو مدیسینالیس، هیرودو اورینتالیس و هیرودو وربانا انجام می شود. شایان ذکر است ارزش زالوی طبی به خاطر آنزیم های موجود در بزاق این موجود است که فواید درمانی فوق‌العاده‌ای را به آن داده است و این در حالی است که زالوهای غیر طبی دارای آنزیم های بی کیفیت و یا حتی آنزیم های سمی و خطرناک برای سایر موجودات و انسان ها می باشند. در ادامه این مقاله به روش های شناسایی زالوی طبی و غیر طبی می پردازیم.
شناسایی زالوهای طبی و غیر طبی (سمی)
امروزه با توجه به این که زالوهای طبی در درمان بسیاری از بیماری ها نظیر رعشه، MS، گرفتگی عروق مغز، رماتیسم مفصلی، بیماری های پوستی و … در داخل و خارج از کشور بسیار موثر عمل کرده اند. بنابراین تشخیص زالوها و پرورش نوع طبی آن از اهمیت ویژه ای در طب سنتی برخوردار است. اما در عین حال خوب است بدانید استفاده از زالوی سمی به جای نوع طبی آن تاکنون باعث مسمومیت بسیاری از افراد و حتی ایجاد خطرات جانی شده است. بر همین اساس تشخیص انواع زالوها یکی از مهارت های مهم در زالو درمانی است که علاوه بر دانش عمومی به دانش تخصصی و پزشکی هم نیاز دارد.
به طور کلی زالوها توانایی انقباض و انبساط فراوانی دارند و با استفاده از همین ویژگی حرکت می کنند، اما یکی از ویژگی های اصلی زالوی طبی برخورداری از ۳ فک مجزا است که در هر فک ۱۰۰ دندان وجود دارد. با این حساب می توان گفت هر زالو حدودا ۳۰۰ دندان فوق العاده ریز دارد. زالوهای دارویی که در زالو درمانی یا همان هیرودو تراپی کابرد دارند یکی از شناخته شده ترین زالوهایی هستند که از خون تغذیه می کنند. این زالوها از خون مهره‌داران و همچنین همولنف بی‌مهرگان استفاده می کنند. در ادامه در رابطه با ویژگی های زالوهای طبی و غیر طبی بیشتر توضیح خواهیم داد.
ویژگی های زالوهای طبی (Medical leech):
شناسایی انواع نژاد زالوها برای افرادی که قصد پرورش و تکثیر زالوهای طبی را دارند بسیار مهم است و آنها باید بتوانند به سادگی انواع زالوها را تشخیص دهند. معمولا زالوهای طبی دارای اندازه ۵ تا ۱۲ هستند و اغلب به رنگ های سبز، حنایی یا زیتونی و یا تیره تر می باشند. این زالوها همچنین با خطوطی رنگارنگ در دو طرف بدن خود که اغلب زرد یا نارنجی می باشد شناخته می شوند. در تصویر زیر می توانید نمونه هایی از زالوهای طبی را مشاهده کنید.
یکی از نکات مهم در زالو درمانی استفاده از زالویی است که در آب‌های خزه‌دار که در واقع محل زیست قورباغه ها می باشد، رشد و نمو کرده باشد. به عبارت دیگر زالوهای طبی موجود در طبیعت باید در برکه ها و آبگیرها و همچنین اماکنی نظیر این موارد زندگی کنند. به این ترتیب زالویی که زیستگاهش در خشکی و یا آب های گل‌آلود سیاه باشد برای این کار مناسب نخواهد بود.
دیگر ویژگی های زالوهای طبی عبارتند از :
- به دم موش شباهت دارند
- به ملخ های ریز شباهت دارند
- سر کوچکی دارند و همچنین باریک هستند
- از یک شکم قرمز رنگ برخوردار هستند
- جگری رنگ هستند
- زالوهای سرخ مایل به زرد که دارای پهلوی دایره ای شکل هستند
- زالوهایی با رنگ ماشی و کمی مایل به سبز که دارای دو خط زرد کشیده شده بر پشت هستند
ویژگی های زالوهای غیر طبی و سمی (Limnatis nilotica)
زالوهای غیر طبی عموما تیره رنگ هستند و سر بزرگی دارند به طوری که به آسانی قابل تشخیص اند. ویژگی های زالوهای غیر طبی عبارند از:
- به مارماهی شباهت دارند
- دارای خطوط لاجوردی هستند
- دارای کرک های ریز و نرم هستند
- اغلب سیاه رنگ هستند
- به رنگ سرمه ای هستند و از سر درشتی برخوردار هستند
دیگر تفاوت های زالوی طبی و غیر طبی
گونه های مختلفی از زالوها در سراسر دنیا در شرایط محیطی متفاوت زندگی می کنند. محیط مناسب برای رشد و نمو زالوها عموما باید سرد، مرطوب و تاریک باشد. اما با این وجود برخی از آنها نیز حتی در خشکی ها زندگی می کنند. همانطور که گفته شد تعداد محدودی از زالوها مصارف پزشکی دارند. لازم به ذکر است برای این که تفاوت زالوی سمی را با زالوهای طبی بدانید به کسب تجربه کافی در این زمینه نیاز دارید.
شناخت تفاوت های زالوهای پزشکی و غیر پزشکی نیز در استفاده از این روش درمانی بسیار مهم است. تنوع رنگی این موجودات را می توان به عنوان اصلی ترین تفاوت زالوی طبی با زالوی غیر طبی دانست.
همچنین زالوهای طبی در زیر شکم خود دارای طرح هایی هستند که به شناخت سریع تر آنها کمک می کند. زالوی غیر طبی معمولا دارای رنگ های هشدار دهنده ای نظیر آبی، قرمز و مشکی بسیار تیره است.
تفاوت زالوی طبی و غیر طبی از دیدگاه حکیم ابوعلی سینا
در کتب پزشکی حکیم ابوعلی سینا به صراحت در خصوص تفاوت های زالوی غیر طبی با زالوهایی که استفاده پزشکی دارند توضیح داده شده است. به عنوان مثال برای زالوهای سمی، به ویژگی هایی نظیر وجود کرک و همچنین رنگ های هشدار دهنده در آنها اشاره شده است.
گفتنی است پزشکان طب سنتی ایران بهترین زالوی طبی را هیرودو اورینتالیس می دانند. این موجود تاکنون در درمان بسیاری از امراض مرتبط با خون موثر بوده است. اما این نوع زالو با تمام مزایایی که دارد، نیازمند شرایط پرورش و تکثیر بسیار سخت و حساس نسبت به دیگر زالوها است. هیرودو وربانا را راحت تر می توان تکثیر و پرورش داد ولی مشتریان کمتری دارد.
