تأثیر کمپوست قارچ در تولید محصولات کشاورزی
برای تولید قارچ، بستری مناسب باید فراهم شود که در اصطلاح به آن کمپوست می‌گویند. کمپوست‌ها پس از بهره‌وری و برداشت قارچ، قدرت حاصلخیزی خود را از دست داده و قابلیت استفاده مجدد در صنعت پرورش قارچ را نداشته و دور انداخته می‌شود که خود سبب مشکلات زیست محیطی می‌گردد. از این رو طی بررسی علمی و کارشناسی به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان از کمپوست قارچ در تولید محصولات کشاورزی استفاده کرده و میزان بهره‌وری و تولید آن‌ها را افزایش داد که در ادامه به بررسی بیشتر این موضوع می‌پردازیم.
دلایل استفاده از کمپوست قارچ در محصولات کشاورزی
کمپوست مصرف شده قارچ (Spent Mushroom Compost) که به اختصار SMC نامیده می‌شود، همان کمپوست سالن‌های پرورش قارچ است که بعد از برداشت قارچ، نمی‌توان آن را دوباره برای کشت بعدی استفاده کرد. زیرا قدرت حاصلخیزی خود را از دست داده است.
با این حال هنوز هم مواد و ترکیبات موجود کمپوست مصرف شده قارچ، خواص خود را به طور کامل از دست نداده و می‌توانند به عنوان کود و اصلاح کننده در پای درختان و گیاهان از آن استفاده کرد. زیرا علاوه بر رساندن مواد غذایی به خاک و گیاه، قدرت نفوذپذیری آب در آن را افزایش می‌دهد. همین قابلیت جذب بالای آب در کمپوست قارچ، سبب می‌شود که از آن در زمین‌های سنگلاخی استفاده کرده تا نگهداری و جذب آب در این نوع زمین افزایش پیدا کند.
از طرفی کمپوست قارچ قبل از استفاده در تونل‌های مخصوص ضدعفونی و پاستوریزه می‌شوند که باعث می‌شود فاقد هرگونه آلودگی و میکروب باشند. بنابراین SMC برخلاف کودهای دیگر، حاوی آفت، بذر علف، ویروس و هیچ نوع ماده مضر برای گیاه و درخت نیستند.
بررسی اثرات کمپوست قارچ بر روی محصولات کشاورزی
کمپوست قارچ شامل ترکیباتی آلی و معدنی نظیر کاه، کلش گندم، کود دامی، کود مرغی، پوست دانه پنبه و پوست کاکائو است که با نسبت‌های مشخص با هم ترکیب شده‌اند تا بستری مناسب و حاصلخیز برای پرورش قارچ فراهم آورند.
با توجه به این که پرورش قارچ در کشور‌های مختلف از جمله ایران رشد زیادی داشته، در نتیجه کمپوست قارچ مصرف شده زیادی نیز به عنوان پسماند و زباله تولید می‌شود. بر این اساس، محققان به فکر استفاده مجدد از کمپوست قارچ افتادند و تحقیقات علمی و عملی در این رابطه انجام شد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره شده است.
تأثیر کمپوست قارچ در تولید انگور
در سال ۲۰۰۷ دو محقق به نام وب استر و بوکرفیلد، تحقیقاتی بر روی عملکرد کمپوست مصرف شده قارچ بر روی انگور انجام داده و دریافتند که استفاده از آن به عنوان اصلاح کننده خاک، تأثیر مطلوبی بر رشد انگور دارد. طبق آزمایش‌های به عمل آمده، جهت به دست آوردن بهترین تأثیر و نتایج ایده‌آل در کاربرد‌های سطحی خاک، بهتر است یک لایه به قطر ۲.۵ سانتی‌متر از کمپوست قارچ استفاده گردد. همچنین چنانچه در کاربرد مالچ، لایه ۵ سانتی‌متری از کمپوست مناسب است.
تأثیر کمپوست قارچ در تولید گوجه‌فرنگی
در قالب یک طرح آزمایشی که در دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفته بود، بر روی ۴ نمونه تصادفی بذر گوجه‌فرنگی به خاک آن‌ها به ترتیب میزان ۰، ۲۰، ۴۰ و ۶۰ درصد کمپوست قارچ اضافه گردید. پس از طی مدتی مشاهده شد که در نمونه بذر حاوی ۲۰ درصد کمپوست قارچ، عملکرد و بهره‌وری بیشتری داشته و بر ارتفاع، وزن خشک ریشه و بوته، تعداد قطر، خود میوه و تعداد روزهای گلدهی به میزان ۱ درصد افزایش داشته‌اند. همچنین این بر اساس این تحقیقات مشخص شد که برای تأثیر مطلوب کمپوست مصرف شده قارچ در تولید محصولات کشاورزی، میزان مشخصی باید اضافه شود و چنانچه بیشتر از حد مجاز استفاده گردد، نتیجه معکوس خواهد داد.
عملکرد کمپوست قارچ بر روی سایر محصولات کشاورزی
به طور کلی، تحقیقات صورت گرفته بر روی محصولات کشاورزی دیگر شامل کاهو، گندم، سیب، زنجبیل، سیر، برنج، سیب‌زمینی، نخود فرنگی و ذرت نیز همگی دلالت بر تأثیر مثبت و مطلوب کمپوست قارچ بر عملکرد و رشد آن‌ها دارد. درواقع افزودن کمپوست به میزان مشخص سبب می‌شود خواص شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی خاک بهبود پیدا کنند که همین امر باعث رشد بهتر و بیشتر محصولات کشاورزی، باغی و فضای سبز می‌گردد.
چگونگی استفاده از کمپوست قارچ در محصولات کشاورزی
همان طور که اشاره شد مقدار مصرف کمپوست قارچ در تولید محصولات با کیفیت و به طور کلی عملکرد بیشتر و بهتر رشد گیاهان، نقش مهم و کلیدی بازی می‌کند. همچنین نکته مهم در استفاده از کمپوست قارچ در تولید محصولات کشاورزی این است که کمپوستی که قرار است استفاده شود باید در شرایط محیطی مناسب نگهداری شود تا خواص خود را از دست ندهد. بر این اساس شرکت‌هایی به وجود آمده که کار جمع‌آوری کمپوست‌ها را انجام می‌دهند. سپس مواد زائد نظیر پلاستیک را از کمپوست جدا و آن‌ها را در انبارهایی با شرایط محیطی مناسب نگهداری می‌نمایند.
سخن آخر
در پایان لازم به ذکر است که این مطلب برگرفته شده از مقاله ” تأثیر باکتری‌های محرک رشد گیاهی و کمپوست مصرف شده قارچ بر رشد و عملکرد گوجه‌فرنگی (Lycopersicon Esculentum)” نوشته علی اشرف سلطانی طولارود، سید رسول ضیاتبار احمدی، بهروز اسماعیل‌پور، کاظم خاوازی و سولماز فتح‌العلومی است.
