شرح فرآیند تولید جوانه های خوراکی با دستگاه کشت

رشد روز افزون جمعیت جهان و مشکلات مواجهه با کمبود غذا، سال هاست کشاورزان را به این فکر انداخته است تا با استفاده از روش های مبتکرانه و خلاق و در عین حال سازگار با محیط زیست، درحوزه کشت گیاهان برای تولید مواد غذایی در محیط هایی که در آن زمین های قابل کشت در بسیاری از مناطق در دسترس نبوده و یا بسیار نادر و در حال از بین رفتن هستند، اقدام نمایند. یکی از این روش های مبتکرانه در این صنعت، استفاده از دستگاه کشت برای تولید جوانه های خوراکی بوده است.

استفاده از این دستگاه به ویژه برای محیط های چالش برانگیزی مانند شهرهای کوهستانی و مناطفی که دچار کمبود آب هستند بسیار مفید و کاربردی بوده و در عین حال منجر به افزایش سرعت کشت محصولات و در نتیجه تولید انبوه جوانه های خوراکی آن هم با کیفیت بالا شده است. از سوی دیگر با توجه به افزایش آگاهی مردم از خواص این جوانه های مغذی و گسترش چشمگیر مصرف این جوانه ها در رژیم غذایی افراد، در حال حاضر این نوع از کسب و کار، رونق زیادی پیدا کرده است. دستگاه کشت می تواند وسیله ای مناسب به جهت تامین نیاز روزانه مردم به این جوانه های خوراکی محسوب شود. در ادامه به شرح فرآیند تولید جوانه های خوراکی با دستگاه کشت می پردازیم.

مراحل تولید جوانه های خوراکی با دستگاه کشت

• مرحله تهیه و شستشوی بذر بوجاری شده

اولین قدم در فرآیند تولید جوانه های خوراکی با دستگاه کشت ، تهیه بذر بوجاری شده است. بذر بوجاری به معنای بذر پاک شده ای است که هر گونه مواد خارجی همچون کاه، پوسته بذر، شفیره، لار و حشرات از آن جدا شده باشد به همین منظور دستگاه هایی برای بوجاری صنعتی تعبیه شده اند که اکثرا به وسیله جریان باد منجر به پاکسازی بذرها می شوند. همچنین دقت داشته باشید در میان این بذرها نباید هیچ گونه بذر شکسته ای وجود داشته باشد چرا که بذر شکسته در نهایت موجب ایجاد کپک  در میان جوانه ها خواهد شد و کیفیت محصول به شدت افت پیدا خواهد کرد. بعد از این که از تمیزی بذرها و عاری بودن از هر گونه بذر شکسته مطمئن شدید، باید بذرها را سه مرتبه و یا بیشتر شست و شو دهید بهتر است این شست و شو با آب محتوی ۱۲ppm کلر انجام شود.

• مرحله خیساندن بذر

در این مرحله لازم است بذر مورد نظر در آب گرم به مدت معینی خیسانده شود. به همین منظور توصیه شده است دانه های بذر شسته شده را متناسب با حجم و ظرفیت تولیدی آنها به درون ظروف زنگ نزن فلزی و یا ظروف لعاب دار منتقل کنید و به مدت ۱۰ الی ۱۵ ساعت در دمایی در حدود ۲۲ تا ۲۵ درجه سلسیوس به صورتی که بذرها درون آب غوطه ور باشند قرار دهید. توجه شود دانه ها نباید زیاد در آب خیسانده شوند زیرا باعث نرمی آنها خواهد شد.

• مرحله آب کشی بذر

بعد از پایان مرحله خیساندن بذرها، در این مرحله می بایست دانه های بادکرده با توجه به حجمشان درون سبدهای مخصوص آب کشی قرار داده شوند و تا زمانی که تمام آب اضافی آنها خارج شود که در حدود ۳ الی ۵ ساعت به طول می انجامد درون این ظروف نگهداری شوند.

• مرحله انتقال بذر به دستگاه کشت

سپس در این مرحله بذرهای آماده شده را در صورت نیاز به سینی های مخصوص کشت انتقال دهید لازم به ذکر است باید به گونه ای بذرهای آماده شده را درون سینی های مخصوص جای دهید که سطح این سینی ها به طور کامل پر شود. همچنین چنانچه در حال کشت بذور ریزی همچون یونجه، شبدر و بذرهای مشابه دیگر هستید توصیه می شود در کف سینی ها از کاغذ صافی استفاده نمایید. سینی های آماده شده را به اتاق کشت منتقل کنید و در مدت زمان ۲۴ ساعت در دمای ۲۲ تا ۲۵ درجه سلسیوس قرار دهید. در این مرحله میزان رطوبت، دما و نور از اهمیت ویژه‏ای برخودار است و باید دقیقا متناسب با راهنمای استفاده از دستگاه تنظیم شده باشد. در این دستگاه ها برای حفظ ویتامین ها و سایر مواد محلول در آب جوانه ها، رطوبت مورد نیاز آنها را در تمامی مراحل با مرطوب نمودن هوا و یا استفاده از بخار آب  تامین می کنند.

• مرحله رشد جوانه ها

پس از قرار دادن بذرها در داخل هر یک از این سینی های مخصوص، آنها را در ماشین کشت که برای رشد جوانه ها ساخته شده است، قرار می دهند، در این دستگاه دما و رطوبت در طول مدت رشد کنترل می شود. مدت زمان لازم برای رشد جوانه ها در حدود ۴ روز بوده که البته این زمان نیز با توجه به نوع و کیفیت دانه می تواند تغییر نماید. هر یک از سینی ها در ماشین کشت به شرایط خاصی نیاز خواهند داشت. هر کدام از اتاق های رشد نیز با ظرفیت دریافت ۲ تا ۴۸ بسته طراحی شده اند و از هر یک از این بسته ها می توان چیزی در حدود ۸۰۰ کیلو جوانه در هفته تولید کرد. در طول فرآیند رشد جوانه ها باید به طور مرتب سینی های مخصوص آبکشی شوند تا علاوه بر کنترل دمای جوانه ها، آلودگی های ناشی از رشد خود جوانه ها نیز از بین برود. در این روش برای رشد یک کیلو جوانه نیاز به ۸۰ لیتر آب خواهد بود. نکته حائز اهمیت در تولید جوانه ها حفظ بهداشت آنها با از بین بردن باکتری هایی نظیر اشریشیا کلی به منظور تولید محصول با کیفیت و با ماندگاری بالا است.

• مرحله خشک کردن جوانه ها

از زمان شروع مرحله خیساندن بذرها با توجه به دستگاه کشت تا مدت ۴۸ الی ۷۲ ساعت بعد، بذر مورد نظر به اندازه کافی جوانه زده و برای خشک شدن آماده شده است. البته بعد از جوانه زدن بذرها در ابتدا می بایست آنها را در ظروف مناسبی شسته و بعد از این که آب اضافی از آنها خارج شد، به دستگاه خشک کن وارد کنند. مدت زمان مورد نیاز برای خشک شدن جوانه ها در حدود ۶ ساعت است و جوانه ها باید در این مدت در دمای متوسط ۵۰ تا ۶۰ درجه سلسیوس قرار بگیرند. شایان ذکر است در برخی از دستگاه های اتاقک کشت پیشرفته میزان رطوبت و درجه حرارت در هر مرحله قابل کنترل و تغییر است و به این ترتیب می توان مدت زمان خیساندن و یا خشک کردن بذرها را به طور قابل توجهی کاهش داد.همچنین از لحاظ امکانات ضدعفونی کردن نیز قابلیت های بیشتری در این دستگاه ها وجود خواهد داشت.

• مرحله بسته بندی جوانه ها

در نهایت، جوانه های آماده شده با رعایت کامل موارد بهداشتی بسته بندی و آماده عرضه به بازار خواهند شد. بسته بندی جوانه ها با توجه به موارد مورد استفاده آنها می تواند متفاوت باشد. در ادامه به برخی از انواع رایج بسته بندی این محصولات اشاره خواهیم کرد.

بسته بندی جوانه‏ های سالادی :

دانه‏ های جوانه زده آماده شده باید بعد از جدا سازی از بستر کشت با آب ولرمی که دمای آن در حدود ۳۸ تا ۴۰ درجه سلسیوس است به طول کامل شسته شده و بعد از خشک کردن در معرض باد ملایم در دمای محیط توزین شوند. سپس درون ظروف یکبار مصرف پلاستیکی مطابق با استاندارد ملی شماره ۱۱۳۲ ایران قرار گرفته و بسته بندی شوند، در پایان هم توسط محافظ بهداشتی که از دفع رطوبت از داخل بسته بندی جلوگیری کرده و همچنین جذب اکسیژن را در خارج از بسته بندی ممکن می‏سازد روکش شوند.

 بسته بندی آرد دانه ‏های جوانه زده :

درصورتی که بخواهیم از جوانه های به دست آمده آرد تهیه نماییم باید پس از شستشو و خشک کردنشان با حداکثر رطوبت ۱۴ درصد به وسیله آسیاب آنها را به آرد تبدیل نماییم. آسیاب مورد استفاده در این قسمت باید دارای توری با چشمه ‏های ۱ میلی متری باشد.حرارت آسیاب  نباید در اثر کارکردن از ۴۰ C˚بالاتر رود. رطوبت نهایی آرد دانه‏ های جوانه زده  نیز نباید از %۶ یا %۸ بیشتر باشد. در نهایت آرد دانه ‏ها بعد از توزین در ظروف شیشه‏ ای و یا ظروف بسته بندی مجاز بسته بندی خواهند شد.