کلاژن چیست؟

کلاژن پروتئینی است که به مقدار زیاد در پوست، مو، استخوان ها، ناخن ها و قسمت های دیگر بدن ما یافت می شود. به همین خاطر از کلاژن به عنوان یکی از پروتئین های پر طرفدار در محصولات زیبایی نیز نام می برند. کلاژن با بازسازی سلول های مورد نیاز بدن، فواید چند بعدی زیادی را برای سلامت پوست، استخوان و مفصل ها فراهم می سازد. در این مقاله می خواهیم بدانیم انواع کلاژن کدامند؟ کلاژن چیست و نحوه عملکرد آن روی پوست چگونه است؟ پس با ما همراه باشید.

کلاژن چیست؟

جالب است بدانید واژه کلاژن در زبان یونانی به معنای «تولید کننده چسب» است. در واقع کلاژن پروتئینی است که به صورت یک چسب طبیعی در بدن عمل می کند. این چسب طبیعی در فیبرهای سفید پوست، تاندون ها، استخوان ها، غضروف ها و به طور کلی تمام بافت های رابط یافت می شود. این ترکیب همینطور در مواد ژلاتینی بدن مثل زجاجیه چشم که همان مایع ژله ای مانند و بدون عروق و شفاف کره چشم است وجود دارد.

از سوی دیگر کلاژن در اغلب اوقات به عنوان یک پروتئین پیچیده نیز شناخته می شود چرا که حاوی ۱۹ اسید آمینه متفاوت است.  این پروتئین حاوی هر دو نوع اسید آمینه غیر ضروری و ضروری است. به این ترتیب یک راه بسیار عالی برای دریافت اسید آمینه های غیر ضروری مانند آرژنین، گلوتامین، گلیسین و پرولین تامین کلاژن بدن است. کلاژن از لحاظ ساختاری از سه زنجیر تشکیل شده است که در یک مارپیچ سه گانه تنگ در هم تنیده شده اند. بیش از ۱۴۰۰ اسید آمینه در هر زنجیره وجود دارد. از اولین اسیدهای آمینه موجود در زنجیره کلاژن می توان به پرولین و گلیسین اشاره کرد.

کلاژن؛ اصلی ترین پروتئین ساختار پوست

یکی از مهم ترین و اصلی ترین پروتئین های ساختار پوست انسان کلاژن نام دارد که منجر می شود تا پوست نرم و قابل ارتجاع گردد. این پروتئین به طور مرتب به وسیله فیبروبلاست ها سنتز می گردد که در نتیجه آن کلاژن های قدیمی و اضافی توسط آنزیم هایی به نام «ماتریس متالوپروتئیناز» (MMP) تجزیه و تخریب می شوند. به منظور جلوگیری از فعالیت بیش از حد این آنزیم و در واقع جلوگیری از تجزیه بیش از حد کلاژن ها، اصولا آنها در کنار مهارکننده هایشان قرار گرفته اند. به این ترتیب بین آنزیم های از بین برنده کلاژن و مهارکننده های طبیعی آنها یک تعادل آنزیمی برقرار است که منجر به حفظ ظاهر سالم پوست می گردد.

انواع کلاژن برای سلامت و شادابی پوست

تاکنون تعداد زیادی کلاژن در بدن ما شناخته شده است که چندین نوع آن برای حفظ سلامتی ساختار پوست از اهمیت بالایی برخوردار هستند. انواع کلاژن لازم برای پوست، بافت پوستی را حمایت کرده و مسئولیت استحکام پوست را بر عهده دارند.  برای مثال کلاژن نوع ۱ که فراوان ترین شکل کلاژن در بدن است، بلوک اصلی ساختاری پوست ما محسوب می شود و ۸۰ درصد از لایه درم یا همان لایه میانی پوست را تشکیل می دهد. می توان گفت کلاژن نوع ۱ قوی تری نوع کلاژن است که با ساختار ویژه خود استحکام بالایی به پوست بخشیده و همچنین از مو و ناخن های سالم نیز پشتیبانی می کند. کلاژن نوع ۳ نیز دومین کلاژن فراوان و مهم در بافت های بدن انسان است که برای سلامتی پوست، مو و ناخن اهمیت بالایی دارد. جالب است بدانید نوزادان و کودکان از کلاژن نوع ۳ به مقدار زیادی برخوردار هستند، به همین دلیل پوست آنها بسیار نرم و شفاف است. با افزایش سن، به تدریج کلاژن نوع ۳ با کلاژن نوع ۱ جایگزین می شود.

کاهش تولید این نوع از کلاژن ها در بدن موجب نازک شدن پوست و ایجاد خطوط و چروک های ریز می شود. بنابراین برای حفظ شادابی و سلامتی پوست خود، به دنبال مکمل ها و غذاهایی باشید که حداقل ۹۰٪ کلاژن نوع ۱ و مقداری نیز کلاژن نوع ۳ داشته باشند. یکی از راه های جذب کلاژن نوع ۱ و ۳، گنجاندن گوشت گاو، مرغ، ماهی و تخم مرغ در رژیم غذایی است. همچنین میوه های سرشار از ویتامین C نظیر پرتقال، نارنگی، لیموترش، گریپ فروت، کیوی، توت فرنگی و تمشک نیز نقش مهمی در افزایش میزان تولید کلاژن بدن ایفا می کنند.

نحوه عملکرد کلاژن روی پوست

کلاژن و الاستین در لایه درم پوست در کنار یکدیگر بافت اصلی و ساختمان پوست را تشکیل داده اند. این ساختار در واقع موجب فرم و قوام بافت پوست می شود. علاوه بر این کلاژن به منظور حفظ حجم سلولی، توانایی جذب مقدار زیادی آب را در خود دارد که به همین خاطر از داخل موجب افزایش حجم سلول ها و در نتیجه صاف نمودن سطح پوست می گردد. در کنار بررسی ویژگی های کلاژن و الاستین خوب است به معرفی پپتیدها نیز بپردازیم. بلوک های ساختاری الیاف کلاژن و الاستین در پوست پپتید نام دارد. در واقع یکی از شناخته شده ترین انواع پپتیدها، پپتید کلاژن است که در لایه درم پوست یافت می شود. پپتیدها با ترمیم بافت پوست و تحریک تولید کلاژن، روند بازسازی پوست را تقویت می کنند.

برخی از تاثیرات مهم کلاژن بر روی پوست عبارتند از:

• خطوط ریز و چین و چروک پوست را کاهش می دهد.
• با حفظ خاصیت ارتجاعی پوست از افتادگی آن جلوگیری می کند.
• هیدراتاسیون و استحکام پوست را بهبود می بخشد.
• منجر به شفافیت و درخشانی پوست می شود.
• آکنه و جای زخم را درمان می کند.
• به کاهش سلولیت و علائم کشش پوست کمک می کند.

تولید کلاژن با افزایش سن و قرار گرفتن در معرض عناصری مانند اشعه ماوراءبنفش آفتاب (UV) و یا سیگار کشیدن و استرس کاهش می یابد. از آنجا که کاهش و تخریب کلاژن منجر به ایجاد چین و چروک در پوست، مشکلات غضروفی و همچنین سایر اثرات نامطلوب دیگر می شود، بنابراین تامین کلاژن بدن در چنین شرایطی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. خوشبختانه همه ما با خوردن یک رژیم غذایی هوشمند و سرشار از میوه های تازه و سبزیجات مشکل چندانی برای جبران و تقویت کلاژن از دست رفته بدن نخواهیم داشت. علاوه بر این مدت هاست که در سراسر دنیا از کلاژن به عنوان مکمل سلامتی و زیبایی به شکل کرم های موضعی، نوشیدنی، قرص،کپسول، ژلاتین، پودر و بسیاری از اشکال خوراکی دیگر استفاده می شود.