نکاتی برای قفسهبندی سالن پرورش قارچ
به منظور استفاده بهینه و حداکثری از فضای سالن پرورش قارچ و افزایش سطح کشت، آن را قفسهبندی می‌کنند. به‌طوری‌که در فضای ۱۰۰ مترمربعی با کمک قفسهبندی می‌توان ۳۰۰ مترمربع سطح زیر کشت داشت و در غیر این صورت میزان سطح کشت ۵۰ تا ۶۰ مترمربع خواهد بود.
از آنجایی که در کشور ایران پرورش قارچ به صورت دستی و غیرمکانیزه انجام می‌گیرد، نحوه صحیح قفسهبندی سالن پرورش قارچ از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است؛ چرا که هرگونه بی‌احتیاطی و سهل‌انگاری در این زمینه، ممکن است سبب بروز اتفاقاتی ناشی از افتادن کارگرها یا مصالح و تلفات جبران‌ناپذیری گردد. ازاین‌رو در هنگام قفسهبندی رعایت یک سری اصول و نکات لازم و ضروری است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.
آموزش طراحی و قفسهبندی سالن پرورش قارچ
برای طراحی سیستم قفسهبندی یک سالن پرورش قارچ، ابعاد سالن نقش مهمی دارد. اما به‌طورمعمول بسته به ارتفاع سالن قفسهبندی در ۳ یا ۴ طبقه طراحی می‌شود. هرچند می‌توان در یک طبقه نیز کار کرده و کمپوست‌ها را بر روی قفسه‌ها، زیر آن‌ها و بر روی زمین قرار داد. ولی به علت شرایط گرمایی کف سالن و انتشار آلودگی توصیه می‌شود از گذاشتن کمپوست بر روی کف زمین جلوگیری به عمل آید.
نکته‌ای که قبل از طراحی قفسهبندی سالن پرورش قارچ باید در نظر گرفت، توجه به کف‌سازی درست سالن است. زیرا که طبق قوانین فیزیک، فشار وزن کمپوست و قفسه‌ها از ستون‌ها به کف وارد می‌گردد. بنابراین می‌توان با افزایش سطح مقطع و افزودن یک صفحه گالوانیزه به انتهای ستون‌های قفسهبندی، سطح بیشتری ایجاد کرده و فشار را کم کرد.
جهت طراحی قفسهبندی سالن پرورش قارچ به صورت اصولی، راهروها، ابعاد قفسه‌ها و فاصله بین طبقات باید تعیین گردد.
طراحی اصولی راهروی سالن پرورش قارچ
برای شروع طراحی نقشه قفسهبندی، اندازه راهروهای عبوری بین قفسه‌ها اولین اصل است. زیرا در صورت عدم رعایت این اصل، رفت‌وآمد دچار مشکل خواهد شد که علاوه بر خستگی، سر زدن به قفسه‌ها و چک کردن آن‌ها را دچار اختلال می‌شود. هرچند نحوه چیدمان صحیح کمپوست‌ها نیز در این امر مهم است.
بنابراین عرض راهروها معمولاً بین ۷۰ تا یک متر است و راهرویی با عرض ۷۰ تا ۷۵ سانتی‌متر، یک راهروی استاندارد جهت رفت‌وآمد و انجام امور مربوط به پرورش قارچ به شمار می‌آید.
ابعاد قفسه‌های سالن پرورش قارچ
ابعاد قفسه‌های سالن پرورش قارچبا توجه به ابعاد بلوک کمپوست‌ها، قفسه‌های سالن پرورش قارچ ، عرض قفسه‌ها را تعیین و بسته به طول سالن، طول قفسه‌ها را محاسبه و قفسه ساخته می‌گردد. معمولاً ابعاد قفسه‌ها عرض ۸۰، ۱۲۰ و ۱۶۰ سانتی‌متری در طول سالن در نظر گرفته می‌شود.
چنانچه عرض سالن کم باشد، قفسه‌هایی با عرض ۸۰ پیشنهاد می‌شود که با چسباندن یک‌طرف آن‌ها به دیوار و ایجاد یک راهرو ۷۰ سانتی‌متری حداکثر استفاده از فضا را داشت.
اما برای قفسه‌هایی با عرض ۱۲۰ و ۱۶۰ حتماً باید در دو طرف قفسه‌ها راهرو باشد تا بتوان به‌راحتی به کمپوست‌ها دسترسی داشت. البته برای قفسه با عرض ۱۲۰، عرض یکی از راهروها را می‌توان کمتر از ۷۰ در نظر گرفت.
قفسه‌هایی با عرض ۱۲۰ ازنظر کیفیت در تولید و چیدمان مناسب‌تر هستند؛ اما قفسه‌های ۱۶۰ سانتی‌متری به خاطر چیدمان در سالن‌های استاندارد، سایز بلوک‌ها و افزایش سطح زیر کشت بهتر بوده و در کشور ما بیشتر مرسوم است.
فاصله بین طبقات
علاوه بر رعایت اندازه صحیح راهروها، بین طبقات نیز باید فاصله ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متری را به وجود آورد تا کار برای کارگران آسان باشد. همچنین به منظور شست‌وشو و نظافت در انتهای هر مرحله طبقه اول ۲۰ سانتی‌متر با کف سالن فاصله داشته باشد. فاصله‌های با مقادیر بیشتر از این میزان به علت عدم استفاده بهینه از سالن و نیز از بین رفتن رطوبت خاک‌پوششی مناسب نیستند.
انواع قفسهبندی سالن پرورش قارچ
تا اینجا مطلب ابعاد و اندازه‌های استاندارد قفسه‌ها برای قفسهبندی سالن پرورش قارچ اشاره شد. قفسه‌ها را بر اساس نوع جنسش سه دسته هستند که به همین دلیل ۳ نوع طبقه‌بندی زیر را به وجود می‌آورند:
۱. قفسهبندی با استفاده از سازه‌های بتونی
۲. قفسهبندی با استفاده از سازه‌های لوله
۳. قفسهبندی با استفاده از پروفیل صنعتی
قفسهبندی سالن پرورش قارچ با سازه بتونی
این نوع قفسهبندی که مربوط به دهه ۷۰ است از چوب برای ساخت کف و زیر ساز قفسه استفاده می‌شد که علاوه بر استحکام بالا، هزینه اجرایی پایینی داشت. اما امروزه به دلایل زیر از این نوع قفسهبندی استفاده نمی‌گردد.
معایب قفسهبندی با سازه‌های چوبی
۱. ایجاد آلودگی و کپک
۲. نظافت دشوار
۳. نیاز به روشنایی برای هر قفسه
۴. سایز بالا و اشغال فضا
۵. عدم امکان نصب سازه جدید و گسترش فضا
قفسهبندی سالن پرورش قارچ با سازه لوله
درگذشته از لوله‌های آهن سیاه برای ساخت قفسه‌ها به کار می‌رفت که به دلیل پوسیدگی و مشکلات ناشی از توصیه نمی‌شود. اما استفاده از لوله آهنی البته از نوع گالوانیزه (برای جلوگیری از پوسیدگی و طول عمر بیشتر)، به خاطر قابلیت شکل‌پذیری و تحمل فشار فلزات برای ساخت قفسه در کشور ما مرسوم شده است.
مزایای قفسهبندی با سازه لوله گالوانیزه
– هزینه پیاده‌سازی پایین نسبت به دیگر انواع دیگر قفسهبندی
– استحکام و استقامت بالا
معایب قفسهبندی سالن پرورش قارچ با لوله گالوانیزه
نقطه ضعف اصلی این روش این است که هنگام جوش گالوانیزه محل اتصالات سوخته می‌شود و از همین محل خوردگی و پوسیدگی رخ می‌دهد. همچنین سطح مقطع گرد لوله‌ها از اتصال قوی آن‌ها به یکدیگر جلوگیری می‌کند که زنگ‌زدگی و خوردگی را بیشتر می‌کند.
از طرفی دمونتاژ، جمع‌آوری و جابه‌جایی قفسه‌ها به علت صرف هزینه و زمان زیاد امکان‌پذیر نیست. در ضمن نصب تجهیزات نیز در این شیوه میسر نخواهد بود.
نکات کاربردی در قفسهبندی سالن پرورش قارچ با سازه لوله
– استفاده از لوله آهنی با پوشش گالوانیزه یا لوله‌های گالوانیزه
– تخت نمودن محل جوشکاری با پرس یا پتک
– استفاده از ضدزنگ و رنگ‌های آمپرکسی (محافظ) در محل جوش
– اتصال ستون و سپس جوشکاری میله‌های کف به منظور مهار قفسه‌ها
– استفاده از قفسه و لوله با ضخامت حداقل ۶
– برای جلوگیری از شکم کردن کف قفسه‌ها ناشی از فشار و وزن کمپوست، به کار بردن سیم گالوانیزه ۲ یا ۲.۵ در ساخت قفسه
قفسهبندی سالن پرورش قارچ با پروفیل صنعتی
استفاده از پروفیل‌های صنعتی از جنس گالوانیزه گرم که در سالن پرورش قارچ با کمک پیچ و مهره گالوانیزه به هم وصل می‌شوند، یکی از انواع قفسهبندی است که هیچ‌گونه زنگ‌خوردگی و پوسیدگی را به وجود نمی‌آورند. درواقع تنها عیب این نوع، هزینه بالا راه‌اندازی است. اما در مقابل مزایای فراوانی دارد.
مزایای قفسهبندی با پروفیل صنعتی
– عدم پوسیدگی
– طول عمر بالا
– نصب و راه‌اندازی آسان
– امکان مونتاژ و دمونتاژ در زمان کم
– امکان نصب تجهیزات
– امکان کاهش یا افزایش قفسه‌ها
هزینه قفسهبندی سالن پرورش قارچ
هنگام راه‌اندازی یک سالن پرورش قارچ، قفسهبندی یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که هزینه اولیه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد و در اصل ۲۰ تا ۳۰ درصد هزینه ثابت احداث سالن پرورش قارچ انتخاب قفسهبندی را شامل می‌شود.
هزینه قفسهبندی بسته به نوع آن متفاوت بوده و گاهی از تجهیزات دست‌دوم برای این کار نیز استفاده می‌شود.
اما به دلیل آنکه امکان مجدد و هزینه دوباره برای قفسهبندی اصولی و به‌صرفه نیست، لذا توصیه می‌شود در این امر خساست به خرج نداد. زیرا عدم توجه به قفسهبندی اصولی سالن پرورش قارچ ممکن است علاوه بر هزینه‌های مالی، آسیب‌های جانی را نیز در پی داشته باشد.
