بیماری های قارچ دکمه ای (باکتری ها)

قارچ دکمه‌ای (Agaricus bisporus) یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین قارچ‌ها در سطح جهانی است که به دلیل طعم مناسب و ارزش غذایی بالایش مورد توجه قرار دارد. با این حال، پرورش این قارچ حساس به عوامل مختلفی از جمله بیماری‌ها و آفات است که می‌تواند به شدت بر روی کیفیت و عملکرد تولید تأثیر بگذارد. یکی از بیماری‌های مهم و متداول در قارچ دکمه‌ای، بیماری لکه باکتریایی است که ناشی از باکتری‌های مختلف می‌باشد و می‌تواند خسارات اقتصادی قابل‌توجهی برای تولیدکنندگان به همراه داشته باشد.

بیماری لکه باکتریایی اغلب با علائم مشخصی مانند لکه‌های قهوه‌ای یا آبکی بر روی کلاهک و پایه قارچ ظاهر می‌شود. این بیماری معمولاً در شرایط رطوبت بالا و دماهای نامناسب رشد می‌کند و می‌تواند به سرعت در بین محصولات کشت‌شده گسترش یابد. از آنجا که این بیماری به‌راحتی قابل انتقال است، مدیریت آن در مراحل مختلف کشت از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این متن، به بررسی علل، علائم، تأثیرات و راه‌های کنترل و پیشگیری از بیماری لکه باکتریایی در قارچ دکمه‌ای خواهیم پرداخت. هدف از این بررسی، افزایش آگاهی تولیدکنندگان و محققان در زمینه مدیریت بهینه این بیماری و کاهش خسارات ناشی از آن است. با درک عمیق‌تر از این بیماری، می‌توان بر روی بهبود کیفیت و افزایش بازدهی محصولات تاکید کرد و شرایط بهتری را برای پرورش قارچ دکمه‌ای فراهم ساخت.

لکه باکتریایی

باکتری ها از دیگر عوامل ایجاد کننده بیماری های قارچ هستند. لکه باکتریایی کیفیت قارچ را از طریق بی رنگ کردن کلاهک و پایه، حفره دار کردن کلاهک کاهش می دهد. در اصل لکه دار شدن کلاهک به باکتری Pseudomonas tolaasii سودوموناس تولاسی نسبت داده می شود و به این بیماری بلاچ باکتریایی یا Bacterial blotch نیز گفته می شود.

این باکتری، سمی به نام تولازین یا تولاسین تولید می کند که عامل ایجاد لکه های قهوه ای بر روی قارچ می باشد.

لکه هایی که توسط این باکتری ایجاد می شوند، ابتدا به صورت زرد رنگ بوده، اما بعداً به رنگ زرد طلایی یا قهوه ای شکلاتی در می آیند. این لکه ها سطحی هستند. بافت قارچ‌های آلوده شبیه قارچ خیس خورده و به رنگ خاکستری یا خاکستری مایل به زرد می باشد.

بیماری لکه باکتریایی می تواند در هر مرحله ای از رشد قارچ ظاهر شود، حتی در قارچ‌هایی که بعد از برداشت بسته بندی شده و در داخل یخچال نگهداری می شوند.

آیا می دانید عامل بیماری لکه باکتری چگونه به قارچ های شما آسیب میرساند؟

عامل بیماری لکه باکتری، باکتری به نام (tolaasii Pseudomonas) سودوموناس تولاسی می باشد و به این بیماری بلاچ باکتریایی یا Bacterial blotch نیز گفته می شود. لکه باکتریایی ممکن است در سالن‌های پرورش قارچ دکمه ای به صورت اپیدمی درآید، به طوری که کیفیت قارچ‌ها و نیز میزان تولید را به شدت کاهش دهد. اگر سطح قارچ‌ها بعد از آبیاری خشک نشود، احتمال بروز این بیماری بسیار بیشتر خواهد بود.

علت بیماری

این باکتری، سمی به نام تولازین یا تولاسین تولید می کند که عامل ایجاد لکه های قهوه ای بر روی قارچ می باشد. این سم باعث هضم و تخریب دیواره های سلولی قارچ می شود و به این ترتیب مواد داخل سلول های قارچ را برای استفاده در اختیار باکتری قرار می دهد.

لکه هایی که توسط این باکتری ایجاد می شوند، ابتدا به صورت زرد رنگ بوده، اما بعداً به رنگ زرد طلایی یا قهوه ای شکلاتی در می آیند. این لکه ها سطحی هستند. بافت قارچ‌های آلوده شبیه قارچ خیس خورده و به رنگ خاکستری یا خاکستری مایل به زرد می باشد. بیماری لکه باکتریایی می تواند در هر مرحله ای از رشد قارچ ظاهر شود، حتی در قارچ‌هایی که بعد از برداشت بسته بندی شده و در داخل یخچال نگهداری می شوند.

در مراحل پیشرفته اگر شرایط رطوبتی برای این بیماری مهیا باشد، لکه ها بزرگ‌تر شده و به هم می پیوندند و گاهی تمام سطح قارچ را می پوشانند. به طور مشابه ساقه های قارچ نیز می توانند آلوده شوند. اگر پس از ایجاد لکه ها رطوبت سالن کاهش پیدا کند، کلاهک های آلوده به صورت شعاعی ترک بر می دارند.

گونه عامل بیماری

لکه باکتریایی کیفیت قارچ را از طریق بی رنگ کردن کلاهک و پایه، حفره دار کردن کلاهک کاهش می دهد. در اصل لکه دار شدن کلاهک به Pseudomonas tolaasii نسبت داده می شود. ولز و همکاران در ایالات متحده و گادفری در نیوزلند و دابینز در کانادا، علائم جدید ناشی از نژادهای P. tolaasii را گزارش کردند. معرفی علائم جدید به طور مشخص به وسیله یک پاتوژن متفاوت از P. tolaasii که به عنوان پایه ی بررسی صنعت قارچ در کانادا برای تفاوت ها در باکتری ها که علائم بیماری لکه ای را مسبب می شوند، صورت گرفت.

قارچ های معیوب که در سراسر کانادا جمع آوری شدند نشان دادند که عوامل مسبب این علائم انواعی از P. fluorescens و P. tolaasii و دو نوع دیگر از گونه های باکتریایی بودند. تمام گونه ها که جمع آوری شدند، برای بیماری زایی به وسیله آزمون حفره زایی سریع در قارچ، بررسی شدند. بیش از دو سوم گونه ها، علائم زرد، قهوه ای و سیاه تولید کردند. ۳ میکروارگانیسم مسبب بیماری لکه ای (که بوسیله تست بیوشیمایی معرفی نشدند) به طور آزمایشی به وسیله آنالیز اسید چرب معرفی شدند تحت عنوان: P. putida، Cedecea davisae و Serratia liquefaciens

منابع آلودگی

خاک پوششی و گرد و غبار موجود در هوا، منابع اولیه انتقال این آلودگی به سالن قارچ هستند. این باکتری‌های بیماری‌زا معمولاً در اغلب خاکه‌ای پوششی وجود دارند، حتی پس از پاستوریزاسیون هم دیده می شوند… این باکتری در خاک مرطوب با تاژک‌های خود به سمت قارچ حرکت می کند، چون بوی قارچ را تشخیص می دهد و برای تغذیه خود را به آن می رساند.

وقوع این بیماری بیشتر به اندازه جمعیت باکتری‌ها بر روی کلاهک قارچ مرتبط می باشد تا اندازه جمعیت آن‌ها در خاک پوششی. به همین دلیل است که باقی ماندن رطوبت در سطح کلاهک قارچ لازمه بروز بیماری می باشد. وقتی که بیماری رخ داد، باکتری های عامل لکه باکتریایی، توسط ترشح آب در زمان آبیاری، وسایلی که قارچ چین ها استفاده می کنند و آشغال ها و مگس ها و نماتدها منتقل می شود.

باکتری‌ها وقتی که روی سطح قارچ‌ها قرار گرفتند به شرط وجود رطوبت در سطح قارچ تکثیر می شوند؛ بنابراین وقتی که قطرات آب در اثر آبیاری و یا افزایش رطوبت سالن و تشکیل شبنم بر روی سطح قارچ، برای مدتی بیش از ۳ ساعت باقی بمانند، شرایط برای تکثیر این باکتری‌ها فراهم می شود.

باکتری سودوموناس تولاسی در شرایط فقر غذایی به خوبی زنده می ماند. این باکتری می تواند در خاک بدون قارچ هم زندگی کند. چون آنزیم‌های متعددی تولید می کند که آن را قادر می سازند از حالت بیماری‌زا به حالت غیر بیماری‌زا درآید و از منابع غذایی موجود در خاک استفاده کند. این باکتری در خاک پوششی مرطوب به وسیله تاژک‌های خود به سمت سیگنال‌های غذایی که توسط قارچ خوراکی تولید می شود، حرکت می کند و وقتی که خود را به قارچ رساند، در قطرات آب روی قارچ سریعاً تکثیر شده و بیماری ایجاد می کند. این باکتری در هر ۲۰ دقیقه دو برابر می شود؛ یعنی در یک ساعت، هر باکتری تبدیل به ۸ عدد و پس از ۳ ساعت به ۱۰۰۰ باکتری می رسد.

روش های کنترل بیماری لکه باکتری

۱- استفاده از کمپوست با کیفیت که به طور صحیح پاستوریزه شده است.

۲- رعایت بهداشت کارکنان و کارگران

۳- در تهیه خاک پوششی نباید از خاک‌های آلوده استفاده شود.

۴- استفاده از اسپان سالم

۵- کنترل آفات مخصوصاً مگس ها؛ زیرا به‌راحتی این بیماری را از سالن های مختلف جابجا می کنند.

۶- جلوگیری از تغییرات بیش از حد دمایی و رطوبتی سالن ها؛ تغییرات ناگهانی درجه حرارت و رطوبت باعث افزایش وقوع این بیماری می شود.

۷- بعد از هر آبیاری، سطح اندام قارچ ها را با تهویه خشک کنید قطرات آب روی قارچ‌ها باعث رشد سریع این باکتری می شود.

۸- استفاده از آب کلردار جهت جلوگیری از شیوع و گسترش این بیماری

آموزشگاه سپید خوشه نقش جهان با بهره‌گیری از اساتید مجرب و تجهیزات مدرن، متدهای نوین پرورش قارچ دکمه‌ای را معرفی می‌نماید. این دوره‌های آموزشی شامل مباحثی نظیر انتخاب بستر مناسب، شرایط رشد ایده‌آل، آبیاری، تغذیه و مدیریت محیطی می‌باشند. همچنین، توجه به شناسایی و مدیریت بیماری‌های مختلف قارچ‌های خوراکی، به‌ویژه بیماری‌های باکتریایی و قارچی، از موضوعات کلیدی این آموزش‌هاست.

شناخت کامل بیماری‌های قارچ خوراکی و روش‌های پیشگیری و کنترل آن‌ها، یکی از زیرساخت‌های اساسی برای موفقیت در پرورش قارچ دکمه‌ای محسوب می‌شود. بیماری‌هایی مانند لکه باکتریایی، کپک‌ها و آفات، می‌توانند به شدت بر کیفیت و کمیت محصول تأثیر بگذارند. آموزش و یادگیری در زمینه شناسایی علائم این بیماری‌ها، مدیریت بهینه شرایط محیطی، و استفاده از تکنیک‌های صحیح کشاورزی از جمله اهداف آموزشگاه سپید خوشه نقش جهان است.

در این راستا، شرکت‌کنندگان در دوره‌های آموزشی و ارائه مدرک معتبر از جهاد کشاورزی می‌توانند با دریافت مهارت‌های لازم، به‌خوبی با چالش‌های موجود در پرورش قارچ دکمه‌ای آشنا شوند و به‌عنوان تولیدکنندگانی موفق و کارآفرین در این حوزه، به رشد و توسعه صنعت قارچ‌پروری کمک کنند. بدین ترتیب، آموزشگاه سپید خوشه نقش جهان نه‌تنها به تربیت نیروی انسانی متخصص می‌پردازد، بلکه به ترویج و افزایش میزان تولید قارچ دکمه‌ای در کشور نیز کمک شایانی می‌نماید.