حباب خشک (ورتیسیلیوم)
حباب خشک (ورتیسیلیوم)
نام انگلیسی : Dry Bubble
نام علمی : Verticillium SPP
نام عمومی و اسامی دیگر : جوش خشک،مول خشک،لکه ورتیسیلیومی. این بیماری با اسامی دیگری مانند لکه قهوه ای و لکه قارچی نیز نامیده می شود.
زیستگاه و میزان شیوع : این قارچ ، انگل شایع کلاهک ها می باشد.رطوبت و دی اکسید کربن و دمای بالا به شدت سبب گسترش این کپک می گردد. این عامل به مقدار زیادی در خاک پوششی و مواد اولیه ساخت خاک پوششی یافت می شود. از طریق آبیاری ، کارگران و وسایل برداشت به شدت انتقال می یابد.
مشخصات میکروسکوپی : هاگ های این قارچ تک سلولی و بیضوی و اندازه آنها ۲-۱ ×۳-۱ میکرون می باشد که انفرادی یا به صورت گروه های کوچکی در انتهای شاخه ها و انشعابات باریک که از قاعده مرکزی در فواصل منظم پیچ و تاب می خورند دیده می شود.
شناسایی بیماری : این عامل برای انسان و دام غیر بیماری زا می باشد ولی برای قارچ یکی از شایع ترین بیماری هاست. مگس سیارید به شدت ناقل این بیماری است. ورتیسیلیوم بیشتر سبب آلودگی خاک پوششی می شود.گونه های این قارچ در دمای ۱۰ درجه سانتی گراد نیز دارای رشد کمی می باشند. میسیلیوم و اسپور قارچ دکمه ای هر دو برای آلودگی با قارچ ورتیسیلیوم بسیار مستعد می باشند. میسیلیوم قارچ حباب خشک، بسیار به میسیلیوم قارچ دکمه ای وابسته است.
عامل اصلی بیماری :
خیس و گلی بودن خاک در هنگام انتقال به تونل ، ارتفاع زیاد خاک پوششی در تونل در هنگام پاستوریزاسیون ، آلودگی ثانویه پس از پاستوریزاسیون خاک.
عامل ایجاد بیماری : عدم هم دمایی کامل در درجه حرارت مطلوب(۶۰ درجه) و زمان مشخص برای پاستوریزاسیون خاک پوششی در تونل عامل ایجاد این بیماری است.
تشدید کننده بیماری : تهویه کم، رطوبت و دمای بالای کمپوست، خاک و سالن عامل تشدید بیماری می باشند.
ناقل بیماری : انتشار ورتیسیلیوم با توجه به کنیدی های کوچک آن که به راحتی به وسیله مگس های سیارید و فورید قابل حمل و پخش هستند سریعتر از حباب تر است که این به واسطه ماده چسبناکی است که کنیدی های ورتیسیلیوم را در برگرفته است. به این دلیل حتی در اثر شستشوی دست ها با آب گرم و صابون، رهایی از اسپورها مقدور نبوده و با ریختن اسپورها در روی زمین و خشک شدن آنها ، به راحتی توسط جریان هوا قابل انتقال و انتشار می باشند. کنه ها حامل و ناقل این بیماری هستند.
نشانه بیماری :
کلاهک قارچ های آلوده به این بیماری دارای لک های قهوه ای رنگ می باشند که پس از تولید هاگ ، این لکه ها خاکستری می شوند. قارچ ها پس از الودگی بد شکل می شوند. کلاهک از بالا شکاف خورده و شبیه یک موز پوست کنده می شود. در این حالت کلاهک کوچک و ناپیدا و پایه بزرگتر و کاملا چسبیده به قارچ می باشد. نشانه بیماری در مرحله پین هد، گرد و چروکیده و سفت شدن پین هد می باشد. در ادامه ضمن تغییر رنگ قارچ، با ظهور لکه های خاکستری و قهوه ای روشن برروی پین هد و نیز تغییر شکل قارچ ، باعث فرورفتگی ، چاک خوردن و چروکیده شدن پین هد ها می گردد.
نشانه بیماری در مرحله رشد قارچ ، شامل ور آمدن پوست قارچ ، شکافته شدن قارچ از درون، رشد بیشتر پایه نسبت به کلاهک و خشک و چرمی شدن قارچ می باشد. سرانجام با کامل شدن رشد قارچ ،اسپور خاکستری رنگی برروی کلاهک قارچ های الوده ظاهر می گردد.بیماری حباب خشک، باعث ایجاد حالات مختلفی در قارچ می شود که می توان به مواردی از جمله ایجاد توده های کروی و نامتمایز در قارچ، خمیدگی و شکاف در پایه در اثر ترکیدن و نیز ایجاد نقاط لکه دار در کلاهک اشاره نمود. تغییر رنگ در قارچ دکمه ای یک مکانیسم دفاعی نیست و این تغییر رنگ هنگامی که ورتیسیلیوم قارچ دکمه ای را وادار به فاسد شدن می کند اتفاق می افتد.
درمان مقطعی بیماری :
درمان مقطعی بیماری در تمام مراحل ، شبیه بیماری حباب تر می باشد. لازم است آبیاری بعد از نظافت بستر و پس از پاشیدن فرمالین روی محل های آلودگی صورت گیرد. قارچ کش پر کلر از تا حدود زیادی از رشد قارچ ورتیسیلیوم جلوگیری می کند. اما برای رشد قارچ دکمه ای نیز حالت باز دارنده دارد.
درمان قطعی بیماری : پاستوریزاسیون صحیح خاک پوششی، ضدعفونی کامل سالن قبل از ورود کمپوست، سه بار قارچ کشی خاک پوششی با قارچ کش اختصاصی اسپورو گون در روز خاک دهی، در روز پنجه زنی و در روز هوادهی با ۱ گرم قارچ کش در ۱ لیتر آب در ۱ متر مربع از بستر.
پیشگیری بیماری : آبیاری با آب کلردار به نسبت ۱تا ۲ گرم کلر در ۱۰ لیتر آب، باعث جلوگیری از جوانه زنی اسپورهای حباب خشک می گردد، استفاده از خاک پوششی سالم و غیر آلوده، رعایت مسایل بهداشتی مثل ضدعفونی سالن قبل از ورود کمپوست به سالن.
کنترل بیماری : برداشتن قارچ های آلوده از روی بستر و انتقال به بیرون از سالن، برداشت مناسب قارچ طوری که از انتشار آلودگی جلوگیری کند. لازم است قارچ چین ها از جمع کردن آلودگی خودداری کنند چرا که باعث پخش آلودگی می شوند پس بنابراین لازم است کار جمع کردن آلودگی را به طور جداگانه به کارگر دیگری سپرد، رعایت شرایط محیطی مناسب برای رشد قارچ خوراکی، افزایش تهویه و کاهش دما و رطوبت تا حدودی از گسترش بیماری جلوگیری می کند.
