نحوه ی تکثیر قارچ خوراکی

طیف وسیعی از قارچ های خوراکی در حال حاضر تحت کشت تجاری در سراسر جهان قرار دارند. قارچ های خوراکی علاوه بر طعم بی نظیرشان برای سلامتی نیز بسیار مفیدند. در مباحث قبلی به فواید این قارچ ها اشاره شد. اما نحوه ی تکثیر قارچ خوراکی چگونه است؟

مطالعه در خصوص نحوه ی تولیدقارچ خوراکی برای افرادی که علاقه مند به پرورش قارچ دکمه ای یا سایر قارچ های خوراکی دیگر در خانه هستند ، بسیار ضروری است. برای آشنایی با نحوه ی تکثیر قارچ خوراکی با شرکت سپیدخوشه نقش جهان ، برگزار کننده دوره های آموزش کشاورزی ، باغبانی ، گیاهان دارویی و همینطور دوره پرورش قارچ خوراکی دکمه ای و گانودرما همراه باشید.

آشنایی با نحوه ی تولیدقارچ خوراکی

بین ماه های مهر تا آذر، بهترین زمان جهت پرورش قارچ خوراکی در خانه است. اما در صورتی که از امکانات گلخانه ای و اتاق پرورش قارچ در منزل برخوردار هستید می توانید قارچ ها را در هر ماهی از سال پرورش دهید. چند نکته اصلی در خصوص نحوه ی تولید قارچ خوراکی وجود دارد که عبارتند از:

– قارچ خوراکی را باید در محیط تاریک پرورش داد (با این حال غیر از نور مستقیم آفتاب ، تقریبا هر میزان نوری را تحمل می‌کند.)

– تهویه هوا در محل پرورش قارچ بسیار مهم است، دمای محیط پرورش نیز باید بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد باشد.

– محل پرورش قارچ خوراکی باید تمیز ، قابل شستشو باشد و به هیچ عنوان در این محل پرورش باکتری ها ، حشرات و قارچ های مضر امکان پذیر نباشد.

ویژگی های اطاق پرورش قارچ خوراکی

عرض راهرو های اطاق پرورش باید به گونه ای تعبیه شود (مثلا حدود ۷۰ سانتیمتر) که به راحتی بتوان از آن عبور کرد. شما باید بتوانید از دو طرف به وسط بستر قارچ دسترسی پیدا کنید. به همین خاطر باید عرض طبقات پرورش قارچ را نیز حداکثر۱۶۰سانتیمتر در نظر بگیرید. اما در صورتی که طبقات پرورش قارچ در کنار دیوار باشد حداکثر ۸۰سانتیمتر برای عرض آن کافی است.

اگر به اطاق پرورش قارچ دسترسی ندارید می توانید قارچ ها را در جعبه‌های چوبی در اندازه ۶۰ در ۹۰ سانتیمتر و عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر پرورش دهید. طبقه های پرورش قارچ خوراکی باید حداقل ۱۵ سانتیمتر بالاتر از سطح زمین مستقر شوند و فاصله هر طبقه از هم حدود ۶۰ سانتیمتر باشد. معمولا برای پرورش قارچ خوراکی در منزل بیشتر از سه طبقه در نظر نمی‌گیرند.

تهیه بستر برای پرورش قارچ خوراکی

برای پرورش قارچ مقداری پهن اسبی و کاه را مخلوط کرده و در ابعاد مناسب در حدود ۳ متری آنرا انبار نموده و به خوبی روی هم بکوبید تا متراکم گردد و آب باران به داخل آن نفوذ نکند. با این کار پس از یک مدت کوتاه با شروع عملیات تخمیر داخل توده کود، درجه حرارت محیط کود بالا می‌رود. توصیه می شود قبل از توده کردن کود، در حدود یک پنجم حجم پهن به آن آهک اضافه و سپس آنرا توده کنید.

بعد از مدت سه روز دوباره توده را برگ و هوا داده و مانند دفعه اول، انباشته کرده و روی آنرا بکوبید. با شیب دادن سطح آن می توانید مانع از نفوذ آب باران به داخل آن شوید. این عمل باید به فاصله ۴ تا ۲ روز ، چهار تا شش مرتبه تکرار گردد.

چند نکته در خصوص تهیه بستر پرورش قارچ:

• چنانچه در مرحله اول به کود آهک داده باشید فاصله برگردان کود چهار روز است اما اگر آهک داده نشده باشد فاصله برگردان کود دو روز خواهد بود.
• اگر مقدار رطوبت پهن زیاد باشد، محیط داخل کود ، اسیدی شده و کود غیر قابل استفاده می‌گردد.
• اگر کود هنگام برگردان کردن بسیار خشک باید مقدار کمی غبار آب روی آن پاشید.
• بهترین میزان رطوبت برای کود به قدری است که در صورت فشار دادن آن فقط کف دست شما تر شود.

طرز کاشت قارچ در اطاق پرورش

کود آماده شده را به داخل سالن انتقال دهید و روی سطح هر ردیف به ضخامت ۱۵ سانتیمتر آنرا مسطح نمایید. این عمل باید به سرعت انجام شود تا کود حرارت خود را از دست ندهد. سپس باید کلیه درها و منافذ را ببندید و به مدت چهار روز صبر کنید تا درجه حرارت کود و محیط اطاق تا ۵۴ تا ۶۰ درجه افزایش یابد. این حرارت به مدت ۳۰ الی ۴۸ ساعت ثابت باقی مانده و بعد از آن به ۵۴ درجه می‌رسد. این عمل را عرق کردن محیط کشت می گویند که موجب ضد عفونی شدن محیط و از بین رفتن لارو حشرات می شود. هنگامی که درجه حرارت به ۲۳ الی ۲۴ درجه رسید محیط برای کاشت قارچ مناسب خواهد بود.

نکاتی در خصوص اسپور آماده کاشت قارچ خوراکی

امکان کاشت اسپور قارچ به طور مستقیم وجود ندارد چرا که ممکن است به همراه تعداد زیادی قارچ های سمی باشد. بنابراین باید از اسپور آماده کاشت که به نام اسپون شناخته می شود و در محیط کاملا استریل رشد کرده و به حالت خواب در آورده شده است استفاده کرد.

طرز کاشت اسپون

1. قطعه چوب هایی را به فاصله ۲۵ سانتی متر در سطح خاک بستر فرو برده و علامت گذاری کنید.
2. یک قطعه اسپون خریداری شده که در محیط بسته و کاملا استریل محفوظ است باز کنید و به دوازده قطعه کوچک تقسیم نمایید.
3. در محل هر سوراخ قسمتی از خاک را تا عمق ۵ سانتیمتر خارج کرده و با دست چپ یک قطعه اسپون به جای آن گذاشته و روی آنرا بپوشانید و به همین ترتیب پیش بروید. عمق کاشت باید ۳ تا ۵ سانتیمتر از سطح خاک باشد.

پوشاندن سطح بستر

حدود ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تاریخ کاشت اسپون، باید سطح کشت را با یک لایه دو سانتیمتری خاک استریل شده پوک و منفذدار بپوشانید و سطح آن را کاملا یکنواخت کنید. درجه حرارت بستر در این مرحله باید ۲۶  درجه سانتی گراد باشد. دقت کنید که هنگام روکش کردن بستر ، رشد اسپونها باید شروع شده باشد و همینطور میسلیوم قارچ در اطراف محلی که اسپون کاشته شده رشد نموده و گسترش یافته باشد. در این شرایط بوی مطبوع قارچ در محوطه کاشت به مشام می‌رسد. نباید بستر کشت را تکان داده یا جابجا کنید چرا که امکان پاره شدن میسلیوم قارچ و از بین رفتن تمام محصول وجود دارد.

با پوشاندن سطح بستر، میسلیوم رشد سریع خود را شروع می کند. برای تسریع در رشد میسلیوم ، درجه حرارت باید ۱۴ تا ۱۶سانتی گراد باشد. اگر درجه حرارت محیط کشت بسیار بالا است، استفاده از آهک در مخلوط خاک پوشش بستر صلاح نیست.

شرایط لازم برای پرورش و رشد قارچ خوراکی

• تهویه

تهویه باید در تمام نقاط اطاق کشت یکنواخت باشد. همچنین نباید روی سطح کشت را بیش از حد نیاز هوا داد.

• درجه حرارت

برای افزایش سرعت رشد قارچ ها درجه حرارت محیط را به ۱۸ درجه برسانید و همینطور میزان تهویه را نیز  بالا ببرید. البته نباید جهت حرکت هوا به طرف سطح قارچ باشد.

همچنین اگر درجه حرارت بستر کشت به کمتر از ۱۴ درجه برسد و درجه حرارت محیط اطاق به حدود ۷ درجه برسد لازم است با یک پارچه ضخیم اطراف بستر پوشانده شود تا از تبادل حرارت به محیط جلوگیری شود.

• رطوبت هوا و آبیاری

محیط اطاق در زمان تشکیل قارچ باید مرطوب باشد. بهترین درجه رطوبت برای کشت معمولا بین ۷۰ تا ۸۰ درصد می‌باشد. کمتر بودن رطوبت هوا از مقدار مذکور منجر به ترک برداشتن سطح کلاهکهای قارچ یا لکه دار شدن آنها می‌شود. بنابراین بررسی مرتب رطوبت محیط کاشت قارچ بسیار مهم است و این کار را می توان به کمک کار گذاشتن رطوبت سنجهایی در اطراف اتاق انجام داد.

همچنین اگر خاک سطح بستر خشک شده و نیاز به آبیاری دارد، باید روی سطح خاک غبارپاشی شود تا آب در سطح بستر جریان پیدا نکند. آبیاری باید با آب خالص و با درجه حرارت ۲۰ درجه و بسیار با دقت انجام شود.

• تقویت خاک بستر

هنگامی که قارچ ها به برداشت نزدیک شد برای بالا بردن میزان محصول ، می‌توانید روی سطح بستر را کود مایع بپاشید اما نباید کود روی کلاهک قارچ پاشیده شود.

• برداشت محصول

هنگامی که تاج قارچ شکل کامل خود را پیدا نمود می توانید آنها را جمع آوری کنید. قارچ های ترک برداشته که چتر آن باز شده است برای فروش مناسب نیستند. قارچ هایی که زودتر از موقع چیده شوند نیز وزن سبک تری دارند و به عنوان قارچ های درجه دو محسوب شده و ارزش غذایی کمتری دارند. هنگام جمع آوری قارچ ها نباید روی هم انباشته شوند چون منجر به خراش برداشتن و سیاه شدن قارچ های زیرین می گردد.

برای جمع‌آوری قارچ ، کلاهک آن را در دست بگیرید و یک پیچ به آن بدهید تا پایه آن از زمین جدا شود و فورا ساقه کثیف و آلوده را با چاقوی تیز قطع کنید. بهره برداری هر ۱۵ روز یکبار و به مدت دو تا سه ماه به طول می‌انجامد.

• بسته بندی

قارچ های چیده شده را به مکان سرد و خنک انتقال دهید. بهتر است هر چه زودتر نسبت به درجه بندی محصول اقدام نمایید. قارچ هایی که  لک شده یا ناقص شده است ، برای مصارف دیگر همچون تهیه پودر مناسب است. قارچ های سالم نیز باید در بسته ‌های درجه یک و درجه دو به بازار عرضه شوند.