کشت گلخانه ای گوجه فرنگی

گوجه فرنگی یکی از سودآورترین محصولات کشاورزی است و به دلایل گوناگون کشت آن برای کشاورزان به صرفه است. برای مثال این محصول از بازار فروش خوبی برخوردار است و در غذاهای مختلف به صورت تازه و یا سس و رب استفاده می شود. به همین خاطر واریته‌هایی که در کشت گوجه فرنگی در نظر گرفته می شود به طور کامل با شرایط و نوع مصرف گوجه فرنگی مطابقت دارد. همچنین کشت گوجه فرنگی برای کسانی که به دنبال برداشت محصول در چهار فصل سال هستند گزینه مناسبی است. کشت گوجه فرنگی هم به صورت سنتی و هم در گلخانه امکان پذیر است. در اینجا نحوه کشت گلخانه ای گوجه فرنگی را بیان می کنیم.

آشنایی با انواع گوجه فرنگی

علاوه بر گوجه فرنگی های معمولی که تقریبا دارای وزن ۲۵۰ گرمی هستند، نوع دیگری از گوجه فرنگی که در حال حاضر طرفداران زیادی دارد گوجه فرنگی ریز است که در اندازه‌های ۵ تا ۲۰ گرمی تهیه می شود و در بین مردم به گوجه فرنگی چری و یا گیلاسی معروف است. از آنجایی که در کشت گوجه فرنگی گیلاسی از تکنیک ها و روش های جدید استفاده شده است این محصول علاوه بر مقاومت بالایی که در برابر بسیاری از ویروس ها و بیماری ها دارد، تا مدت زمان نسبتا طولانی دوام و تازگی خود را حفظ می کند. علاوه بر تنوع در شکل و اندازه گوجه فرنگی ها، این محصولات به تازگی به صورت خوشه ای و در رنگ های زرد و نارنجی نیز به فروش می رسند. در ادامه در خصوص کشت انواع گوجه فرنگی توضیح خواهیم داد.

انواع مختلف کشت گوجه فرنگی

برای شروع کشت بذر گوجه فرنگی در گلخانه پیش از هر اقدامی باید در خصوص انتخاب و تهیه نوع بذر مناسب اطلاعات کافی داشته باشید. بذرهای گوجه فرنگی با توجه به نحوه مصرف آن تقسیم بندی می شوند. بنابراین از آنجایی که این محصول به صورت تازه، رب، سس و کنسرو مصرف می گردد بذر آن بر اساس تازه خوری و یا مصرف صنعتی تقسیم بندی می شود. البته هم اکنون گوجه فرنگی های کشت شده در گلخانه های ایران فقط برای ارقام تازه خوری استفاده می‌شوند.

در تقسیم بندی دوم بذر گوجه فرنگی به میزان همرسی این محصول توجه می شود که از این لحاظ دارای سه دسته همرس، غیر همرس و بینابین است. به طور کلی در گلخانه های ایران برای برداشت های طولانی مدت، از واریته‌های غیر همرس و در مناطقی با مدت برداشت کوتاه تر از از واریته بینابین استفاده می‌شود.

سومین و آخرین تقسیم بندی نیز بر اساس وزن این محصول است. امروزه برای مصارف تازه خوری از گوجه فرنگی گیلاسی تا گوجه ‌هایی به وزن ۲۵۰ گرم استفاده می‌شود. گفتنی است گوجه فرنگی های سنگین‌تر به مدت بیشتری جهت رسیدن به باردهی نیاز دارند. مثلا جهت برداشت گوجه فرنگی گیلاسی که حدود ۵ تا ۲۰ گرم وزن دارد پس از نشاء تنها حدود ۶۰ روز نیاز است. همچنین خوب است بدانید با پیشرفت تکنولوژی در تولید بذر این محصول، واریته‌های مقاوم دیگری نیز به بازار معرفی شده اند که با نام کلاستر و یا خوشه ای شناخته می شوند. بنابراین می توان با توجه به نیاز بازار و شرایط موجود در گلخانه یکی از انواع بذرهای گوجه فرنگی را برای کشت انتخاب کرد.

دوره جوانه زنی بذر گوجه فرنگی گلخانه ای

معمولا دوره جوانه زنی تا پیدایش برگ های لپه‌ای در سطح خاک، حدود ۶ روز به طول می انجامد و نشاء نیز  از ۴ تا ۶ هفته آماده انتقال به زمین اصلی خواهد بود. شایان ذکر است جهت جوانه زدی و رشد با کیفیت بذر تا زمان رشد مطلوب بوته گوجه فرنگی باید آن را در محل خزانه نگهداری کرد. در این صورت هم در استفاده از امکانات گلخانه صرفه جویی می شود و هم گیاه از همان ابتدا رشد خوبی خواهد داشت. به همین منظور لازم است بخشی از گلخانه را جهت گلدان های نشاء در نظر بگیرید و یا اینکه محلی را برای خزانه انتخاب کنید. یکی از نکات حائز اهمیت دیگر انتخاب گلدان مناسبی است که حجم ریشه درون آن به خوبی فعالیت نماید. علاوه بر گلدان، رعایت دما، رطوبت، نور و فاصله بوته‌ها نیز تاثیر مهمی در رشد یک گیاه سالم در خزانه خواهد داشت. مثلا بهتر است برای رشد هر بوته، سطحی برابر با ۱۰×۱۰ سانتی متر در نظر بگیرید. توجه نمایید که محل خزانه باید کاملا ضد عفونی شده باشد تا از پیدایش هر گونه آفات و بیماری در محل نشاء جلوگیری شود.

شرایط مناسب برای رشد گوجه فرنگی گلخانه ای

به منظور جوانه زنی، بهترین دما ۳۰ درجه سانتی گراد است. بعد از جوانه زنی هم دما را باید تا ۲۴ درجه در مواقع روز و ۱۸ درجه در هنگام شب تنظیم نمایید. بیشترین فعالیت ریشه‌ها در عمق ۳۰ سانتیمتری خاک می‌باشد، بنابراین پیش از اینکه نشاء‌های گوجه فرنگی را به زمین اصلی منتقل کنید، باید ابتدا بسترهای مناسبی که تا عمق ۸۰ سانتیمتری قابلیت نفوذ ریشه را داشته باشد محیا کرده باشید. علاوه بر این لازم است پیش از انتقال نشاء، علف های هرزی مثل گیاه سس و گل جالیز را حذف و پاکسازی کنید. شایان ذکر است این دو گیاه مذکور می توانند مشکلات فراوانی را برای بوته گوجه به وجود آوردند، بنابراین به محض رویت سس یا گل جالیز آنها را از کنار بوته جدا کرده و پاکسازی نمایید. بعد از این کار می توان مواد آلی و کودهای شیمیایی را در اندازه مناسب و با راهنمایی آزمایشگاه های خاک شناسی تدارک دید و استفاده نمود. Ph مناسب برای گوجه فرنگی نیز بین ۵٫۵ تا ۶٫۸ می‌باشد.

عملیات نگهداری و هرس گیاه گوجه فرنگی گلخانه ای

همانطور که می دانید جهت ایجاد تعادل میان رشد بوته گوجه فرنگی و شاخ و برگ و مقدار ریشه و میوه آن باید بوته این گیاه را هرس کرد. برای این کار بوته گوجه فرنگی باید حتما به اندازه ۳۰ سانتیمتری رسیده باشد. هرس بوته گوجه فرنگی شامل حذف گل ها و شاخه‌های فرعی است. بعد از هرس اولیه، باید در طول رشد بوته تمام شاخه‌های فرعی آن را حذف کنید. در کشت های کوتاه مدت نیز پس از رسیدن بوته به ارتفاع ۳۰ سانتیمتری، باید آن را به صورت دو شاخه به نخ های مهار ببندید. با انجام این کار در واقع دیگر نیازی به پایین کشی بوته نخواهد بود. با رسیدن این دو شاخه به ارتفاع مفید گلخانه نوبت به حذف جوانه انتهایی آن می رسد تا گلهای موجود در بوته به میوه تبدیل گردند. مهندسان کشاورزی برای همسان نمودن اندازه میوه‌ها، با توجه به توان گیاه و همچنین نوع واریته گل ها، میوه‌های اضافی بر روی خوشه را هرس کرده و فقط به تعداد مشخصی از گلها اجازه میوه دهی می دهند. با برداشت محصول گوجه فرنگی این بوته‌ها از گلخانه حذف می شود و زمین برای کشت بعدی آماده می شود.

به منظور کشت دراز مدت گوجه فرنگی چری نیز باید زمانی که بوته‌ها به سقف مفید گلخانه رسیدند، برگ های پایینی آنها را هرس نمود. در صورتی که نخ ها به صورت قرقره‌ای به سیم آویزان باشد می‌توان با باز کردن ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر از نخ قرقره در یک جهت، نخ ها را روی سیم حرکت داد. در واقع این عمل موجب می‌شود که ساقه از پایین روی بستر و یا شاسی های مخصوص به خود قرار گیرد و انتهای بوته نیز در فاصله ۳۰ تا ۵۰ سانتی متری سقف مفید گلخانه برسد. برای آشنایی با تلقیح گوجه فرنگی گلخانه ای نیز ادامه مطلب را دنبال نمایید.

عمل تلقیح در گوجه فرنگی گلخانه ای

با توجه به این که در فضای موجود در گلخانه هیچ گونه عامل محرک خارجی مانند باد و یا حشرات برای تلقیح وجود ندارد، بنابراین به جهت رفع این مشکل می‌توان چندین روش را در نظر گرفت:

• روش اول استفاده از زنبورهای مخصوصی است که عمر آنها فقط یک فصل است و در این مدت کوتاه عمل لقاح را انجام می دهند.
• در روش دوم از ویبراتورهای برقی استفاده می شود که هر دو یا سه روز یک بار با لرزاندن خوشه‌ها عمل لقاح را صورت می‌دهد.
• روش سوم این است که در کشت زمستانه از هرمن تلقیح کننده استفاده گردد.
• در روش چهارم با ایجاد شک در سیم های مهار و یا ضربه مستقیم بر روی گل ها، گرده افشانی و عمل تلقیح صورت می گیرد.

یکی از نکات مهم در عمل تلقیح گل های بوته گوجه فرنگی توجه به دما، رطوبت و زمان تلقیح در گلخانه است. دما باید بین ۲۰ تا ۲۵ درجه بوده و رطوبت نیز کم باشد. بهترین زمان برای این کار نیز بین ساعات ۱۱ تا ۲ بعد از ظهر می‌باشد که فضای گلخانه از رطوبت کمتر و دمای بیشتری برخوردار است. بعد از این که تلقیح گل میوه صورت گرفت، حدود ۱۸ تا ۳۵ روز زمان لازم دارد تا قابل برداشت گردد. در این مدت بوته گوجه فرنگی به زمان ثمر دهی می رسد. بنابراین با رعایت تمامی نکات می توانید حداکثر برداشت را کسب نمایید.

چند نکته دیگر در خصوص کشت گوجه فرنگی گلخانه ای

• با چیدن برگ های نزدیک به هر خوشه میوه، امکان رنگ گیری گوجه فرنگی را افزایش دهید.
• در بیشتر اوقات ۵۰ درصد خوشه میوه رنگ گرفته و ۵۰ درصد دیگر از حالت سبز بودن تغییر رنگ می دهد و رفته رفته قرمز می شود. به این ترتیب در صورتی که فقط نیمی از خوشه واریته کلاستر به رنگ نهایی رسیده باشد نیز می‌توان آن را چید و به بازار عرضه کرد.
• اگر مسافت بین مزرعه تا بازار فروش کم باشد و نیمه سبز خوشه فرصت رنگ پذیری نداشته باشد باید از محلی که دمای آن گرمای مناسبی جهت تغییر رنگ گوجه دارد استفاده کرد.
• چنانچه واریته‌ها به صورت کلاستر و یا همرس نباشد توصیه می شودگوجه‌های رسیده را در زمان خاص خود برداشت کنید. قطعا هر چه اندازه گوجه فرنگی بزرگ تر باشد زمان طولانی تری برای تبدیل گل به میوه و رسیدن آن نیاز خواهد بود.